ODA AKUSTİĞİ

Oda akustiği planlaması, mekanlarda gerçekleştirilen konuşma ve müzikal etkinliklerinin dinleyiciler için en iyi işitme oranı sağlanmasına yarar. Muhtelif etkiler göze çarpmaktadır, bunlardan en önemlileri şunlardır : Ses sonrası zaman ve alanın primer ve seconder biçiminin sonucu dolayısıyla yansımalar. 

 Ses Sonrası Zaman : Gösterge seviyesinin 60dB’den düşmesiyle ses kaynağı kesilir. Değerlendirme 5dB’den, 35dB’ye kadar olan kısım içindir. 

 Absorbe Yüzeyi : Emilecek malzemelerin miktarı ile belirlenir ve tam yapılan emmenin yüzeyi (açık pencere) ses sonrası zaman olarak tanımlanır.

A=as.S as = Ses hacminin ölçülmesinde sonraki ses emme derecesi.

S = Yüzey kısmı

Ses sonrası zaman emme yüzeyi ile hesaplanır.

t=(0.163.V)/(as.S)  (Sabine formülü)

 Yankı : düz düşen ses sonrası zaman eğrisinden, münferit, sübjektif tanınabilir uçlar taşarsa, bunlar yankı olarak tanımlanır. Konuşma ve müzik için yankı kriterlerinin zaman ve yoğunluğunda farklı değerler geçerlidir. Odadan yansıyan algılama zaman ve yöne göredir. Odalar, uzun müddet müzik için yankı alanı oluşturduğundan, bu durum, yankı açısından kritik olarak yorumlanabilir.

ODALARDAKİ GEREKSİNİMLER

 Ses Sonrası Zaman : Optimal değer, amaca ve oda hacmine bağlıdır. Ses sonrası zaman genelde frekansa bağlıdır, aşağı referansta uzun, yüksek frekansta kısadır. 

 Konuşmanın Netliği : Konuşulan kelimelerin anlaşılmasını sağlamaya yarar. Değişik kavramlar, cümle ve hecelerin anlaşılırlığını, logatom değerlendirilmesi gibi normlaştırılmamıştır.

Lagatomlu ölçümlerde > % 70 mükemmel konuşma anlaşılırlığı olarak geçer. Konuşma anlaşılırlık belirlemesine göre, büyük dinleyici grupları münferit heceleri anlamsız olarak, örn. Lin, ter (logatomlar) doğruluğunun değerlendirilmesi için birlikte söylemelidir. Yeni nesnel yöntemler modüllenen hışırtı sinyallerini ( RASTİ yöntemi ) kullanır ve kolaylıkla tekrar çıkartılabilen sonuçları elde eder. 

 Oda Baskısı : Odadan yayılan yansımaları zamana ve yöne doğru algılar. Müzikte ise, dağılan yansımalar ses içeriği için elverişlidir, oysa önceki yansımalar takriben 80ms’ye kadar (27 m yürüme yolu farkına eşittir) gecikmeyle doğrudan yansımaya nazaran berrak olarak ulaştırılır. Dil, 50 ms’ye kadar olan kısa gecikmeleri anlamanın yetersiz olmaması için zorunlu kılar. 

Müzikte; erken yanal yansımalar, çok küçük gecikme zamanları olmasına karşın tavan yansımalarından sübjektif olarak daha uygun değerlendirilir. Çünkü her iki kulağa da değişik sinyaller ulaşmaktadır. Geometrik olarak yansımalı duvarları ve dağınık yansımalı tavanları bulunan dar, yüksek odalar oda akustiğinde en basit tarzı oluşturmaktadır. 

ODALARIN PRİMER TEŞEKKÜLÜ 

Hacimler : Amaca bağlıdır.
Konuşma : 4 m³/ kişi
Konser : 10 m³/kişi

Çok küçük hacimler için yeterli olmayan ses sonrası zaman kalmaktadır.

 Oda Biçimi : Müzik için bölmeli duvarlı dar, yüksek odalar çok elverişlidir. Podyum yanında erken başlangıç yansımaları ve orkestranın balansı için yansıma yüzeyleri bulunmalıdır. Odanın arka duvarı, yankı etkisi yaratacağından, podyum yönüne doğru yansımalara sebep olmamalıdır. Paralel bağlantısız yüzeyler bir çok yansıma yüzünden titreşimli yankının oluşmasına meydan vereceği için bundan kaçınılmalıdır. >5’li açılı kıvrımlar sayesinde, paralellik kaldırılarak dağınık yansıma elde edilebilir. Mekanın tavanı, sesi arka kısımlara iletmeli ve bu sebeple gerekli forma sahip olmalıdır. Uygun olmayan tavan formunda büyük ses farklılıkları ortaya çıkar. Yan yansımalar zayıf olabileceğinden, arkaya doğru birbirinden açılan duvarlar çok uygun olmaz. Ek yansıma yüzeylerinin odadaki bu dezavantajı ilave yansıma yüzeyleri ile dengelenebilir ya da duvarlar sesi iletmek için güçlü kıvrıma sahip olabilir.

 Podyum Düzenlemesi : Mümkün olduğunca mekanın dar tarafında yer almalıdır. Seminer veya oda müziği yapılacak mekanlarda uzun tarafta da olabilir. Değişik olarak düzenlenen podyumlu çok amaçlı odalar ve parke yüzeyleri müzik için sorun teşkil etmektedir. Podyumlar parkeye oranla doğrudan sesin dağılımını sağlamak için, yüksekçe yapılmalıdır. Aksi taktirde ses seviyesi dağılımı aşağılara düşer. Optik ve akustik nedenlerle, oturma sıraları kademeli yükseltilir ve böylece kaliteli dinleme avantajını elde eder ve ses doğrudan bütün oturma yerlerine eşit olarak yayılır. Eğrinin çıkışı lojik spirali takip eder. 

ODALARIN SECONDER TEŞEKKÜLÜ 

Yansıma yüzeyleri, elverişsiz primer teşekkülü kompanze edebilir. Yelken şeklindeki asma tavan veya ayrıklar gibi.

Emici yüzeyler ses yoğunlaşmasını önler ve ses sonrası zamanın istenilen değerlere ulaşmasını sağlar. Yansımalı ve emmeli yüzeylerin uygun şekilde değiştirilmesi, bir yüzeyin yansımaya tam bölünmesi gibi etki eder. 

Yüzeylerin bükülmesi odak noktasını oluşturması gibi etkili olabilir. Özellikle yarı kubbe şeklindeki odalar kabuğun üç boyutlu konsantrasyonundan olayı, daire orta noktası podyumun yüksekliğinde ise elverişsizdir. Zarar önlenebilir. Tavan eğrisinin uygun tarzda kırılması ile çok iyi bir ses yönlendirmesi oluşturulabilir. 

Dağınık yansımalar : Yankıları oluşturabilen yüzeylerin, dağınık olarak yansıması, yani gelen sesi dağıtması gerekir. Dağınık yansımalar eşit seviyede ses dağılımını düz ve eşit seviyedeki ses sonrası zaman eğrisini oluşturmaktadır. Yüzeylerin kırılma ile bölünmesi >5 derecelik açıyı gerektirir. Aynı şekilde, sert  üst yüzey biçimleri, meyiller, hücreler vs. ses dalgalarının bölünmesi ile veya zamanı geciktiren yansımalarla etkili olurlar. 

Ses sonrası zamanın hesaplanması normalde olduğu gibi sabine formülü ile çıkarılır.  t=(0.163.V)/(as.S)

Bir malzemenin ses emme derecesi a_s DIN 52212’ye göre ses odalarında belirlenir. Değeri ise 0 ve >1 arasındadır. Ses sonrası zaman f frekansı için = 125, 250, 500, 1000, 2000, 4000 Hz hesaplanır. Ortalama ses sonrası zaman verileri genellikle 500 Hz’lik değeri açıklar. Hesaplamaya tüm münferit yüzeyler, kişiler, oturma yerleri, özel değerleri ile dekorasyonlar dahildir. Çoğunlukla ulaşılabilen ses sonrası zaman kişi ve donanımın absorbesinden hariç belirlenir. Ses sonrası zamanı, kişilerin sayısından bağımsız kılmak için, oturma ve yaslanma yerinin mümkün olduğunda büyük emmesi olan ve üzerinde oturan kişiler tarafından kaplanan koltuklar gerekir. Özel hacimler fazla aşıldığı taktirde yüksek frekans için ek absorbsiyon yüzeyleri gereklidir. Oda hacimleri ile oturakların tam bir uyumu sağlandığında ses sonrası zaman alçak frekansla düzeltilmiş olur.