ÇATI APLİKASYONU

 Çatı : Yapıların en üstüne inşa edilen, yapıyı kar, yağmur, sıcak, soğuk ve rüzgar gibi dış tesirlere karşı koruyan, lüzumu halinde çatıdan bina içinin ışık alması için yapılan ve binaya mimari bakımdan estetik kazandıran yapı elemanına “Çatı” denir.

 Çatı Çeşitleri : Çatılar; çatıların tanzimine göre oluşan çatı eğimine, çatı yüzey şekline ve çatının taşıyıcı sisteminin özelliğine göre çeşitlilik gösterir.

 Yüzey Eğimlerine Göre Çatı Çeşitleri : Düz (teras) çatılar, orta eğimli çatılar, dik çatılar.
 Yüzey Şekillerine Göre Çatı Çeşitleri : Sundurma çatı, beşik çatı, kırma çatı, birleşik çatı, mansart çatı, fenerli çatı, şet çatı, kombine çatı, kule çatı, kubbe çatı.
 İnşa Şekli ve Taşıyıcı Sistemine Göre Çatı Çeşitleri : Oturtma çatı, asma çatı.
 Saçak Durumuna Göre Çatı Çeşitleri : Düz saçaklı çatılar, sarkan saçaklı çatılar, korniş saçaklı çatılar, saçaksız çatılar, parapet duvarlı çatılar, gizli çatılar.

 Çatı Tanzimi : Çatıyı meydana getiren eğik yüzeyler ile bu yüzeyleri birbirinden ayıran mahyaların (Eğik, dere, tepe ve düşük mahyalar) yerlerinin çatı planı üzerinde belirlenmesi işlemine çatı tanzimi denir.

PLANA BEŞİK ÇATI TANZİMİ

Bina basit bir dikdörtgen plana sahip ise genişliğin tam ortasından geçen bir çizgi ile beşik çatının mahyası oluşturulur. Binada küçük bir çıkıntı var ise çatı bu kısma doğru aynı meyilde devam ettirilir. Taşıyıcı iç bölme duvarı bina genişliğine göre ortada değil ise mahya bu bölme duvarının üstüne gelecek şekilde kaydırılabilir. Çıkıntılı bina dar ve uzun ise ve bu bina için tek meyilli çatı yapmakta sakınca yok ise esas kısım tek meyilli yapılıp çıkıntı üzerine beşik çatının diğer yüzü getirilir. Eğer plan çıkıntısı fazla ise bir çatı yüzünün eğimini o kısmın üzerinde devam ettirmek, çıkıntı kısmının yüksekliğini kaybettireceğinden, bunu önlemek için o kısmın üzerine bir beşik çatı daha yerleştirilir. Plan çıkıntı köşelerinden 45° açı ile doğrular çizilir, iki beşik çatı yüzünün arakesiti olur ki buralar çatının deresidir. Bina planı L şeklinde ise ve çıkıntı kısmı da esas bina ile aynı genişlikte ise her iki beşik çatının ara kesiti köşeden geçen 45° lik açıortay üzerindedir. Burada Ta kısmı dere mahya ve Tb kısmı ise eğik mahya olur (Şekil 8). Burada Tb mahyasının yapılması, bu kısımda çatıya kırma çatı görünümü verir. Çatının kırma çatı gibi yapılmayıp esas bina çatısının o taraftaki yan cepheden de beşik çatı gibi görünmesi istenirse mahya devam ettirilir ve dış cepheye doğru yine Ta dere mahyası yapılır. Eğer, L planının çıkıntı kolunun genişliği esas bina genişliğinden az ise bu halde çıkıntı üzerine yapılacak çatının yüksekliği esas bina çatısından az olacağından, bu iki kısım mahyasındaki yükseklik farkı Ta düşük mahyası ile temin edilir. Esas bina ile çıkıntı bina birleşim yerinden alınan açıortayı ab dere mahyasını verir. Eğer beşik çatı olarak tanzim edeceğimiz çatı planı düz bir dikdörtgen değil de cepheleri hareketli ise ya her iki dikdörtgen kısmına uygun gelecek şekilde bir mahya geçirilerek eğimli yüzeyler tayin edilir veya her iki dikdörtgenin kendi ortalarından geçirilen mahyalar, müşterek eğimli yüzeylerden dolayı farklı yüksekliklerde olur. Bu yüzden çatının diğer yüzleri ayrı ayrı seviyelerde olur.

PLANA KIRMA ÇATI TANZİMİ

Plan önce en geniş alandan başlanarak dikdörtgenlere bölünür. Sonra gene en büyük dikdörtgenden başlanarak, saçak köşelerinden açıortaylar çizilerek eğik, bunların birleşim noktaları birleştirilerek de düz, düşük ve dere mahyalar çizilir. Buna açı ortay yöntemi de denir. Eşit aralıklarla ve plan dolduruluncaya kadar saçak kenarlarına paraleller çizilir. Paralellerin köşe yaptığı noktalar birleştirildiğinde; eğik, düşük ve dere mahyalar oluşur. En içteki düz çizgiler ise düz mahyaları meydana getirirler. Üzerine kırma çatı kurulmak istenen dikdörtgen şeklinde bir binanın planında köşe noktalarından çizilen açıortaylar, bu bina üzerine kurulacak çatının eğik mahyalarını, açıortayların kesişme noktalarını birleştiren doğru da çatı mahyasını verir. Şekil yamuk veya herhangi bir dikdörtgen olsa da yapılacak çizim şekli aynı olacaktır. Mahya çok küçük kalacak olursa bu mahyanın yapılmasından vazgeçilip, çatı bir noktada birleştirilerek çatı tertiplenir. Kolları eşit genişlikte L şeklindeki bir planda L köşesinden çizilen açıortayın Ta kısmı dere mahya, Tb kısmı eğik mahya olacaktır. Planda kollar arasında genişlik farkı var ise mahya seviyeleri arasındaki farkı düşük mahya yapılarak kapatmak gerekir. Kollar arasındaki genişlik farkı az ise düşük mahya boyu kısa olacağından, bu durumda inşa zorluğunu gidermek için bir miktar meyil değişikliği yapılarak iki düz mahya bir noktada (T) birleştirilip Ta dere ve Tb eğik mahyaları oluşturulabilir. 

ÇATI APLİKASYONU NASIL YAPILIR

Çatı projelerinde gösterilen çatı elemanlarının (çatı makası, dikme, aşıklar vb.) projesindeki ölçülerde yerlerinin, çatının uygulanacağı alan üzerinde ip iskelesi kurarak işaretlenmesine “Çatı Aplikasyonu” denir. Yapı projelerinin hazırlanmasının amacı, uygulama yapacak kişilere uygulama için gereken bilgileri vermektir. Uygulayıcılar; projelerden aldıkları bu bilgiler doğrultusunda yapı elemanlarını inşa eder. Bunun içinde proje okuma dediğimiz gerekli proje bilgilerini alarak istenen ölçü ve teknik kaidelere uygun işlerini yaparlar. İşte projeden ne kadar çok bilgi alınıp kullanılırsa o yapı istenen vasıflarda yapılmış sayılır. Proje okuyarak alınan bu bilgiler, projeye uygun olarak imalatlara yansımaz ise yapılan imalatlar hatalı olur. Bunun içinde bu bilgilerin projelerden alınıp ana unsurların yerleri inşaat alanında işaretlenmelidir (Aplike edilmelidir). Her yapı elemanının uygulamasında olduğu gibi çatılarda da çatı projesinden alınan çatının taşıyıcı elemanlarının yerlerinin (Çatı makası yeri, dikme yerleri, damlalık aşık yerleri) çatı inşasına başlamadan işaretlenip yerlerinin belirlenmesi gerekir. Nasıl ki bir bina inşaatına başlarken ip iskelesi kurarak arsa sınırlarını, temel kazı yeri, temel pabuç yeri, kolan aks yerlerini tespit edip ona göre kazı ve kalıp çalışmasına başlanıyorsa, çatı yapımında da taşıyıcı mesnet durumuna göre (Duvar, direk, kolon veya döşeme) çatı makas yerleri işaretlenerek dolayısıyla dikme yerleri ile aşık yerleri ve saçak durumuna göre damlalık aşık yerleri işaretlenerek çatı inşa şekline ve mesnet durumuna göre çatı inşaatına başlanır. Çatı inşaatlarında bu aplikasyon (İşaretleme) yapılmaz ise istenen özelliklere uygun çatı inşa etmek mümkün olamaz. Bu işlem birbirini izleyen işlem basamaklarının birlikteliğini sağlar ve çatının özellikle statik mukavemeti bakımından çatı eleman yerlerinin değişmemesi gerekir. Projelerin doğru ve eksiksiz olarak uygulamaya aktarılmasını sağlar. Yanlış aplikasyon sonucu çatının istenen nitelikte çalışması ve dayanımı sağlaması mümkün olmaz.

ÇATI APLİKASYONU ARAÇLARI

 Çatı Projesi : Çatı planı ve detay resimlerinden oluşan ölçekli çizilmiş mimari resimlerdir. Çatı aplikasyonunda projedeki istekler dahilinde yapılabilmesi için gerekli çatı elemanlarının ara ölçü ve bilgileri projelerden alınır.
 Testere : Çatı aplikasyonunda kullanılan ahşap malzemelerin ve ahşap çatı elemanlarının ölçüsüne getirilebilmesi için, ahşabın boyunun ve en kesitinden kesme yapma işlerinde kullanılır.
 Şakul (Çekül) : Bir noktanın düşey izdüşümünün bulunmasında veya çatı elemanlarının düşey duruma getirilmesinde kullanılan, ucuna ağırlık bağlanmış bir ipten oluşan ölçme aletidir.
 Su Terazisi (Kabarcıklı düzeç) : Ahşap çatı aplikasyonuna ve çatı yapımında çatı elemanlarının dikliğini ve yataylığını kontrol etmede kullanılır.
 Keser : Ahşap malzemeye işin amacına uygun olarak çivi çakma, sökme ve ahşabı yontma işlerinde kullanılır.
 Metre : Uzunluk ölçme işlerinde kullanılan aletlere metre denir. Çatı aplikasyonunda çatı elemanlarının ara mesafelerinin ölçülmesinde kullanılır.

ÇATI APLİKASYONU YAPMA KURALLARI

İşe uygun iş kıyafetleri giyilmeli, işin yapılacağı alanda ve çevresinde gerekli iş güvenliği önlemleri alınmalıdır. Gerekli ise çatı saçak kenarlarına çalışma platformu ve iskele kurulmalıdır. Zaman planlaması yapılmalı ve zaman iyi kullanılmalıdır. İşe uygun iş aletlerinin bakımı yapılarak kullanıma hazırlanmalı ve kullanılacak gereçler ile birlikte düzgün bir şekilde uygulama yerine getirilmelidir. Çatı aplikasyonu yapılacak çatı projeleri iyice incelenmeli, uygulanacak çatı hakkında her türlü bilgi not alınmalıdır. Bütün iş sırasında azami dikkat yapılacak işte toplanmalı, kaza riskleri unutulmamalıdır. Çatı aplikasyonuna ip iskelesi kurmak için saçak kenarlarına paralel olacak şekilde yardımcı ahşap lataları monte ederek (İp iskelesi oluşturarak) başlanmalıdır. İp iskelesi latalarının üzerine çivi çakılarak karşılıklı ipler gerdirilmeli ve çivi yerlerinin kaybolmaması için gerekli ise lata veya telörelere çentik açılmalıdır. İşaretlemelerde, iplerden mutlaka şakül sarkıtılarak ip izdüşüm noktaları tespit edilmeli ve tebeşir ile işaretlenmelidir. Projede belirtilen saçak veya mesnet durumuna uygun olarak, işlem sırasına uygun olacak şekilde damlalık aşık yerleri ip iskelesinde ve yerde işaretlenmelidir. Projede belirtilen çatı şekline uygun olacak şekilde çatı makas aralıkları işlem sırasına göre çatı makas yerleri ip iskelesinde ve yerde işaretlenmelidir. Makas şekline göre projede belirtilen ara mesafelerde makası oluşturan dikme ve yastık yerleri işaretlenmelidir. Kırma çatı aplikasyonu yapılıyor ise yarım makas (Dere ve eğik mahyalarda) yerlerini saçak köşelerinden eğik mahya izdüşümü olacak şekilde işaretlenmelidir. Yaptığımız çatı aplikasyon işleminin projesine uygunluğu kontrol edilmelidir. Çatı uygulamasına başlanması için yaptığımız aplikasyonda işaretlerimizin kaybolmaması için gerekli önlemler alınmalıdır. Kullanılan ipler işaretlemelerden sonra toplanmalıdır. İş bitiminde kullanılan araçları ve artan malzemeleri düzenli bir şekilde toplayıp iş çevresinin ve aletlerin temizliği yapılmalıdır.